សង្គមស៊ីវិលផ្នែកសិទ្ធិមនុស្ស និងផ្នែកសេរីភាពសារព័ត៌មាន ជំរុញឱ្យរដ្ឋាភិបាល និងស្ថាប័នពាក់ព័ន្ធចាត់វិធានការដោយតម្លាភាព និងស៊ើបអង្កេតដោយឯករាជ្យ ក្នុងសំណុំរឿងឧក្រិដ្ឋកម្មលើអ្នកសារព័ត៌មាន ដើម្បីបញ្ចប់វប្បធម៌និទណ្ឌភាពនៅកម្ពុជា។
សេចក្តីប្រកាសព័ត៌មានរបស់មជ្ឈមណ្ឌលសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា ហៅកាត់ថា CCHR ចុះថ្ងៃទី២៨ ខែតុលា ឆ្នាំ២០២៥ បានលើកឡើងថា ចាប់តាំងពីឆ្នាំ១៩៩៤មក យ៉ាងហោចណាស់ មានអ្នកសារព័ត៌មានចំនួន ១៥នាក់ ត្រូវបានសម្លាប់នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ដោយសារការបំពេញការងាររបស់ខ្លួន ក្នុងនោះមានមួយករណីកើតឡើងនៅចុងឆ្នាំ២០២៤។
ប្រភពបន្តថា នៅក្នុងអំឡុងពេលនៃការស្លាប់នោះ ជនរងគ្រោះចំនួន១២នាក់ ស្លាប់ដោយសារពាក់ព័ន្ធនឹងសកម្មភាពរាយការណ៍ព័ត៌មាន ដែលបានប៉ះពាល់ដល់បុគ្គលមានអំណាចនៅកម្ពុជា ហើយមកដល់បច្ចុប្បន្ននេះ ការស៊ើបអង្កេតប្រកបដោយប្រសិទ្ធភាព ឯករាជ្យភាព និងតម្លាភាព មិនត្រូវបានដំណើរការ ដើម្បីនាំជនល្មើសដែលបានប្រព្រឹត្តិបទឧក្រិដ្ឋមក ផ្តន្ទាទោសនៅឡើយទេ។
នាយកប្រតិបត្តិមជ្ឈមណ្ឌលសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា លោក សេង សុវឌ្ឍនា បានលើកឡើងនៅក្នុងសេចក្តីប្រកាសព័ត៌មាននោះថា និទណ្ឌភាពមិនត្រឹមតែមានផលប៉ះពាល់យ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរដល់ជនរងគ្រោះនៃឧក្រិដ្ឋកម្មប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែបញ្ហានេះក៏បង្កផលប៉ះពាល់ដោយផ្ទាល់ទៅលើសិទ្ធិដឹងឮរបស់សាធារណជនផងដែរ។ លោកបន្តថា និទណ្ឌភាពចំពោះឧក្រិដ្ឋកម្មលើអ្នកសារព័ត៌មាន គឺជាសារគំរាមកំហែងដល់អ្នកសារព័ត៌មាន និងបង្កើននូវការដាក់កំហិតសេរីភាពខ្លួនឯង។
លោកស្នើក្នុងសេចក្តីប្រកាសព័ត៌មាននោះថា៖ «រដ្ឋាភិបាល និងស្ថាប័នពាក់ព័ន្ធត្រូវចាត់វិធានការប្រកបដោយអត្ថន័យ តម្លាភាព និងធ្វើការស៊ើបអង្កេត ដោយឯករាជ្យ ដើម្បីនាំយកជនល្មើសមកទទួលខុសត្រូវចំពោះបទល្មើសរបស់ខ្លួន និងផ្តល់យុត្តិធម៌ដល់ជនរងគ្រោះ»។
កាលពីឆ្នាំ២០១៣ សន្និបាតអង្គការសហប្រជាជាតិ បានអនុម័ត និងប្រកាសយកថ្ងៃទី២ ខែវិច្ឆិកា ជាទិវាអន្តរជាតិដើម្បីបញ្ចប់និទណ្ឌភាពនៃឧក្រិដ្ឋកម្មលើអ្នកសារព័ត៌មាន។ សេចក្តីសម្រេចនេះ ថ្កោលទោសគ្រប់ទម្រង់នៃការវាយប្រហារ និងការប្រើអំពើហិង្សាលើអ្នកសារព័ត៌មាន និងអ្នកធ្វើការនៅក្នុងប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយ និងជំរុញរដ្ឋភាគី ឱ្យអនុវត្តនូវវិធានការជាក់លាក់ប្រយុទ្ធប្រឆាំងលើវប្បធម៌និទណ្ឌភាព។
បើតាម CCHR ទិវានេះ ក៏ជាអំពាវនាវដល់រដ្ឋជាភាគី ក្នុងការលើកកម្ពស់សុវត្ថិភាព និងបង្កបរិយាកាសដែលអ្នកសារព័ត៌មាន អាចបំពេញការងាររបស់ខ្លួនដោយឯករាជ្យ និងមិនមានការជ្រៀតជ្រែកផងដែរ។
អ្នកសម្របសម្រួលគម្រោងគាំពារប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយឯករាជ្យនៃមជ្ឈមណ្ឌលសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា លោក ហួន ផន មានប្រសាសន៍ថា ដើម្បីដោះស្រាយនិងបញ្ចប់អំពើនិទណ្ឌភាពនេះ គឺចាំបាច់ត្រូវការការចូលរួមពីភាគីផ្សេងៗគ្នា រួមមាន ប្រជាពលរដ្ឋ ពីអង្គការសង្គមស៊ីវិល ពីតុលាការ ពីមន្រ្តីនគរបាលយុត្តិធម៌ និងឆន្ទះមុតមាំពីរដ្ឋាភិបាល ដើម្បីធានាថានិទណ្ឌភាពមិនមានកើតឡើងហើយជនរងគ្រោះដែលរងនូវការរំលោភបំពាននោះទទួលបានយុត្តិធម៌ពិតប្រាកដ។
លោកថា៖ «ចឹងនិទណ្ឌភាពនេះ វាមិនត្រឹមតែវាប៉ះពាល់ទៅដល់អ្នកសារព័ត៌មាន និងសេរីភាពសារព័ត៌មានប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែវាប៉ះពាល់ទៅដល់លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ និងការផ្តល់ព័ត៌មានជាក់លាក់មួយដ៏ប្រសើរសម្រាប់រដ្ឋាភិបាល ក្នុងការមើលអំពីការផ្តល់សេវារបស់ខ្លួនទៅដល់ប្រជាពលរដ្ឋ ក៏ដូចជាការ ការធ្វើកំណែទម្រង់ផ្នែកច្បាប់ និងគោលនយោបាយរបស់ខ្លួនផងដែរ ដែលជាប្រយោជន៍សាធារណៈ»។
ចំណែក នាយកប្រតិបត្តិនៃសមាគមសម្ព័ន្ធអ្នកសារព័ត៌មានកម្ពុជា លោក ណុប វី លើកឡើងថា ស្ថានភាពនិទណ្ឌភាព នៅតែជាបញ្ហាសំខាន់មួយ ដែលរារាំងការអនុវត្តសេរីភាពសារព័ត៌មាន ពីព្រោះករណីធ្វើទុក្ខបុកម្នេញ នៅតែមិនទាន់ទទួលបានយុត្តិធម៌ ខណៈលោកសង្កេតឃើញថា ដំណើរការស៊ើបអង្កេត និងចាប់ខ្លួនជនដៃដល់ ហាក់មានភាពយឺតយ៉ាវ។
លោកថា៖ «យើងមិនទាន់ឃើញថា មានចំណុចមួយណាដែលបង្ហាញជាវិជ្ជមានថា ករណីដែលកើតឡើងលើអ្នកសារព័ត៌មានប្រមាណជា ១៥ ទៅ ១៧ករណីនេះ គឺថាសាច់ញាតិ ឬក្រុមគ្រួសារជនរងគ្រោះគាត់ ទទួលបានយុត្តិធម៌នៅឡើយទេ»។
សម្រាប់លោក ណុប វី ដំណោះស្រាយគួរតែផ្តោតលើការពង្រឹងប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌ និងអនុវត្តច្បាប់ឲ្យបានតឹងតែង ដើម្បីធានាថា ជនដៃដល់ត្រូវបានចាត់វិធាន និងការពារសិទ្ធិរបស់អ្នកសារព័ត៌មានឲ្យបានមានប្រសិទ្ធភាព។
លោកនិយាយថា៖ «ការគាំទ្រចំពោះការអនុវត្តការងាររបស់អ្នកសារព័ត៌មាន ហើយនិងការបង្កើតឲ្យមានច្បាប់ ការគាំទ្រហ្នឹងវាគួរតែកើតតាមរយៈការបង្កើតឲ្យមានច្បាប់នេះ ច្បាប់ស្ដីពីសិទ្ធិទទួលព័ត៌មាន ឬមួយក៏ការឈានធ្វើវិសោធនកម្មច្បាប់ស្ដីពីរបបសារព័ត៌មានគួរតែធ្វើឲ្យបានឆាប់ ដើម្បីធានាថាច្បាប់វាមានឥទ្ធិពល មានវិសាលភាពគ្របដណ្តប់នៅក្នុងការអនុវត្ត ឬក៏ការការពារចំពោះការអនុវត្តការងាររបស់អ្នកសារព័ត៌មានរដ្ឋ»។
កញ្ញា ជា សុខនី អ្នកសារព័ត៌មាននៅអង្គការមណ្ឌលព័ត៌មានស្រ្តីកម្ពុជា (WMC) យល់ឃើញដែរថា ការស៊ើបអង្កេតលើករណីឃាតកម្ម ឬការយាយីទៅលើអ្នកសារព័ត៌មានគួរតែត្រូវបានយកចិត្តទុកដាក់ពីអ្នកពាក់ព័ន្ធនានា។
កញ្ញាថា៖«អ្វីដែលយើងចង់ឃើញហ្នឹង គឺការស៊ើបអង្កេតទាំងអស់ហ្នឹង មានបង្ហាញនូវភស្តុតាង ឬក៏ក្រុមគ្រួសារដែលគាត់អាចទទួលយកបាន ឬក៏មានការចូលរួមពីក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិល ដែលគាត់អាចចូលរួមបាន ក្នុងការដំណើរការស៊ើបអង្កេតរបស់សមត្ថកិច្ចជាមួយនឹងក្រសួងពាក់ព័ន្ធ»។
ទោះជាយ៉ាងណា កញ្ញាក៏ស្នើដល់អ្នកពាក់ព័ន្ធនានា គួរតែធ្វើការរួមគ្នាដើម្បីឱ្យអ្នកសារព័ត៌មានដែលរងគ្រោះ ទទួលបានយុត្តិធម៌ពិតប្រាកដ។
កញ្ញាថា៖«ក្រសួងព័ត៌មានគួរតែចូលរួមយ៉ាងណានៅពេលដែលករណីឃាតកម្មលើអ្នកសារព័ត៌មាន មិនមែនប្រគល់ឱ្យសមត្ថកិច្ចទាំងស្រុង បានន័យថា តុលាការឬសមត្ថកិច្ច គាត់គួរតែមានការចូលរួមឃ្លាំមើល ហើយបើកចំហរឱ្យសមាគមន៍ដែលគាត់ធ្វើការលើកកម្ពស់សារព័ត៌មាន អង្គការសិទ្ធិមនុស្ស ចូលរួមក្នុងការតាមដាន និងឃ្លាំមើលករណីឃាតកម្មលើអ្នកសារព័ត៌មាន ឬក៏ករណីរំលោភបំពានលើអ្នកសារព័ត៌មាន»។
Press Start Cambodia មិនអាចសុំការអត្ថាធិប្បាយជុំវិញករណីនេះ ពី លោក សេង ឌីណា អ្នកនាំពាក្យក្រសួងយុត្តិធម៌បានទេ នៅថ្ងៃទី២៨ ខែតុលានេះ។
តែយ៉ាងណា លោក ទេព អស្នារិទ្ធ អ្នកនាំពាក្យក្រសួងព័ត៌មាន បានឱ្យដឹងថា របាយការណ៍ដែលចេញដោយក្រសួងព័ត៌មានរយៈពេល៨ឆ្នាំចុងក្រោយនេះ គឺពុំមានអ្នកសារព័ត៌មានណាមួយត្រូវបានសម្លាប់ក្នុងពេលបំពេញការងារឡើយ។
បើតាមរបាយការណ៍ លោកថា គិតចាប់ពីឆ្នាំ២០២៤ ដល់ដើមឆ្នាំ២០២៥ មានអតីតអ្នកសារព័ត៌មាន និងមន្ត្រីក្រសួងព័ត៌មានចំនួន ៤រូប បានទទួលមរណភាពដោយជរាពាធ ខណៈអ្នកសារព័ត៌មានម្នាក់បានទទួលមរណភាពដោយការលបបាញ់ប្រហារដោយសារគំនុំផ្ទាល់ខ្លួន ហើយសំណុំរឿងនេះបានជម្រះក្តីរួចហើយដែរ។
អ្នកនាំពាក្យក្រសួងព័ត៌មានរូបនេះ បន្តថា៖«ចំណែកអំពីនិទណ្ឌភាពវិញ គេពុំអាចនិយាយថា ករណីណាមួយជានិទណ្ឌភាពបានទេ ប្រសិនបើនីតិវិធី និងដំណើរការនានាក្នុងក្របខណ្ឌតុលាការមិនទាន់បានបញ្ចប់ ហើយវាជាសមត្ថកិច្ច និងកាតព្វកិច្ចរបស់តុលាការ ដែលជាអំណាចឯករាជ្យក្នុងសង្គមប្រកាន់លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនីតិរដ្ឋ»។
ស្របពេលគ្នានេះ លោកក៏បានអំពាវនាវដល់អ្នកសារព័ត៌មានទាំងអស់ គួរតែគោរពសីលធម៌វិជ្ជាជីវៈ និងរាយការណ៍ព័ត៌មានត្រឹមត្រូវ ជាពិសេសត្រូវបង្កើនការប្រុងប្រយ័ត្នខ្ពស់នៅពេលធ្វើប្រធានបទពិបាក ដូចជា ករណីអំពើឧក្រិដ្ឋ និងបទល្មើស ដោយត្រូវស្វែងរកការសហការជាមួយសមត្ថកិច្ច ហើយកុំអនុវត្តហួសតួនាទី ឬប្រើព័ត៌មានដើម្បីទាញយកផលប្រយោជន៍ផ្ទាល់ខ្លួន ដែលអាចនាំឲ្យមានហានិភ័យ និងគ្រោះថ្នាក់ដល់ខ្លួន។
កាលពីថ្ងៃទី២ ខែឧសភា ឆ្នាំ២០២៥ អង្គការអ្នកសារព័ត៌មានគ្មានព្រំដែន (RSF) បានទម្លាក់ចំណាត់ថ្នាក់សេរីភាពសារព័ត៌មានរបស់កម្ពុជា ចំនួន១០លេខ ពោលធ្លាក់ពីចំណាត់ថ្នាក់ទី១៥១ នៅឆ្នាំ២០២៤ មកទី១៦១ នៅឆ្នាំ២០២៥។
មូលហេតុដែលអង្គការនេះ ទម្លាក់ចំណាត់ថ្នាក់សេរីភាពសារព័ត៌មានរបស់កម្ពុជា គឺដោយយោងលើចំណុចសំខាន់ៗមួយចំនួន ដូចជា បរិយាកាសនៃប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយ បរិបទនយោបាយ ក្របខណ្ឌច្បាប់ បរិបទសេដ្ឋកិច្ច បរិបទសង្គម វប្បធម៌ និងបញ្ហាសុវត្ថិភាព។
តែមន្ត្រីរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា បានចាត់ទុកចំណាត់ថ្នាក់របស់អង្គការអ្នកសារព័ត៌មានគ្មានព្រំដែនថា ជាការស្រង់យករបាយការណ៍មួយជ្រុងតូចមកចុះផ្សាយ ដែលមិនឆ្លុះបញ្ចាំងពីស្ថានភាពពិតនៃសេរីភាសារព័ត៌មាននៅកម្ពុជា៕