ក្រុមសង្គមស៊ីវិលកម្ពុជា និងថៃ ចំនួន៧៣ស្ថាប័ន បានរួមគ្នាអំពាវនាវឱ្យប្រទេសថៃ ដោះលែងកងទ័ពកម្ពុជាទាំង១៨នាក់ ដែលទាហានថៃបានចាប់ខ្លួនអស់រយៈពេល១ខែ បន្ទាប់ពីបទឈប់បាញ់ចូលជាធរមាន។
នៅថ្ងៃទី២៩ ខែសីហា ក្រុមសង្គមស៊ីវិលកម្ពុជា និងថៃ ចំនួន៧៣ស្ថាប័ន បានចេញសេចក្ដីថ្លែងការណ៍រួមគ្នាមួយ ដោយអំពាវនាវដល់រាជរដ្ឋាភិបាលថៃ ធ្វើការដោះលែងទាហានកម្ពុជាចំនួន ១៨ នាក់ ជាបន្ទាន់ និងឥតលក្ខខណ្ឌ ដើម្បីឱ្យអ្នកទាំងនោះអាចត្រឡប់មកជួបជុំក្រុមគ្រួសារ និងមនុស្សជាទីស្រឡាញ់របស់ពួកគេនៅក្នុងប្រទេសវិញ។
ការអំពាវនាវរបស់អង្គការសិទ្ធិមនុស្ស បានធ្វើឡើងចំខួប១ខែ ដែលទាហានថៃ បានចាប់ខ្លួនទាហានកម្ពុជា កាលពីព្រឹកថ្ងៃទី២៩ ខែកក្កដា បន្ទាប់ពីបទឈប់បាញ់បានចូលជាធរមាននៅយប់ថ្ងៃទី២៨ ខែកក្កដា រំលងអាធ្រាត។
អង្គការសង្គមស៊ីវិលទាំងនោះ រួមមាន សមាគមការពារសិទ្ធិមនុស្ស និងអភិវឌ្ឍន៍នៅកម្ពុជា (ADHOC) មជ្ឈមណ្ឌលសម្ព័ន្ធភាពការងារ និងសិទ្ធិមនុស្ស (CENTRAL) មជ្ឈមណ្ឌលកម្ពុជាដើម្បីប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយឯករាជ្យ (CCIM) អង្គការលីកាដូ (LICADHO) និង អង្គការ Union for Civil Liberty (UCL) ជាដើម។
ពួកគេបានសង្កត់ធ្ងន់ថា ទាហានកម្ពុជាត្រូវតែបានដោះលែងភ្លាមៗ ក្រោយពេលចប់សង្រ្គាម ហើយបរិយាយចំពោះការបន្តឃុំខ្លួនថា ជាការបន្តបញ្ឆេះភាពតានតឹង និងរារាំងដំណើរការផ្សះផ្សារវាងប្រទេសជិតខាងទាំងពីរ ដែលត្រូវធ្វើដើម្បីកសាងសុខសន្តិភាពរួមគ្នាមួយដែលឋិតថេរ និងយូរអង្វែងតទៅ។
សេចក្ដីថ្លែងការណ៍រួម បានលើកឡើងថា៖ «យើងខ្ញុំសូមអំពាវនាវដល់កងទ័ពភូមិន្ទថៃ និងរាជរដ្ឋាភិបាលថៃ សូមចាត់វិធានការចាំបាច់ ដើម្បីសុខសន្តិភាព ដោយត្រូវដោះលែង និងបញ្ជូនទាហានកម្ពុជាទាំង១៨នាក់ ត្រឡប់មកកម្ពុជាវិញជាបន្ទាន់»។
អ្នកស្រី ឆូយ ឆីតា អាយុ២៣ឆ្នាំ រស់នៅក្រុងព្រះវិហារ ដែលអះអាងថាជាកូនស្រីរបស់លោកអនុសេនីយ៍ឯក ប៊ុន ថា ដែលកងកម្លាំងថៃបានចាប់ខ្លួននោះ និយាយថា ជារៀងរាល់ថ្ងៃ គាត់តែងតែនឹករលឹកដល់ឪពុករបស់គាត់។ អ្នកស្រីបន្តថា ក្រុមគ្រួសាររបស់គាត់នៅពេលនេះ លែងមានអារម្មណ៍ប្រកបមុខរបរ ឬធ្វើការអ្វីទៀត ដោយទន្ទឹងរងចាំតែដំណឹងពីលោក ប៊ុន ថា ប៉ុណ្ណោះ។
អ្នកស្រី ឆីតា សង្ឃឹមថា ឪពុករបស់គាត់មានសុវត្ថិភាព ហើយនឹងវិលត្រលប់មកជួបជុំគ្រួសារវិញឆាប់ៗនេះ។
អ្នកស្រីថា៖ «ចេញទៅរក [ស៊ី] អីម៉េច អារម្មណ៍នៅនឹងប៉ា យើងធ្វើអីអត់កើត អត់មានអារម្មណ៍នៅក្នុងខ្លួន ទន់ដៃទន់ជើង។ អារម្មណ៍មួយគិតតែបន់ឱ្យតែបានប៉ាឆាប់មកវិញទេ រាល់ថ្ងៃអត់បានចេញទៅរកអីទេ។ […] ធ្វើម៉េចចង់បានតែប៉ាឆាប់បានមកវិញ និងកងទ័ពទាំងអស់ឆាប់បានមកវិញ»។
នៅថ្ងៃទី២៩ ខែសីហា អ្នកនាំពាក្យក្រសួងការពារជាតិកម្ពុជា លោកស្រី ម៉ាលី សុជាតា ថ្លែងក្នុងសន្និសីទសារព័ត៌មានថា កម្ពុជា និងសហគមន៍អន្តរជាតិ នៅតែបន្តទាមទាររហូតដល់ភាគីថៃ គោរពតាមច្បាប់អន្តរជាតិ ដោយប្រគល់កងទ័ពកម្ពុជា១៨នាក់ ត្រលប់មកវិញ។
លោកស្រី បានបន្ថែមថា ការអនុវត្តបទឈប់បាញ់ឱ្យបានពេញលេញរបស់កម្ពុជា-ថៃ នឹងធ្វើឱ្យបរិយាកាសអំណោយផលដល់ការនាំមកវិញនូវសន្តិភាព ស្ថិរភាព និងប្រក្រតីភាពនៃទំនាក់ទំនងរវាងប្រទេសទាំងពីរ។
លោកស្រីនិយាយថា៖ «កម្ពុជាក៏នៅតែបន្តអំពាវនាវ អនុវត្តតាមកិច្ចព្រមព្រៀង [ថ្ងៃទី០៧ ខែសីហា] ដោយប្រគល់មកឱ្យកម្ពុជាវិញ នូវកងកម្លាំងរបស់យើងទាំង១៨នាក់ ដើម្បីឱ្យពួកគាត់អាចវិលត្រលប់មកជួបជុំក្រុមគ្រួសាររបស់គាត់ ដែលកំពុងទន្ទឹងរងចាំទាំងថ្ងៃទាំងយប់»។
កាលពីថ្ងៃទី០៧ ខែសីហា ឆ្នាំ២០២៥ ក្នុងកិច្ចប្រជុំវិសាមញ្ញនៃគណៈកម្មាធិការព្រំដែនទូទៅនេះ ប្រមុខការពារជាតិកម្ពុជា និងថៃ បានឯកភាពគ្នាចំនួន១៣ចំណុច។ តាមការឯកភាពគ្នាចំនួន១៣ចំណុចនោះ ភាគីទាំងពីរបានព្រមព្រៀងអនុវត្តតាមគោលការណ៍ចម្បងជាច្រើន ដើម្បីបញ្ចៀសភាពប្រទូសរ៉ាយ និងបន្ថយស្ថានភាពតានតឹងតាមបណ្តោយព្រំដែនខ្មែរ-ថៃ។
គោលការណ៍ទាំងនោះ រួមមាន ការឈប់បាញ់ ដែលរាប់បញ្ចូលអាវុធគ្រប់ប្រភេទ និងមិនវាយប្រហារលើជនស៊ីវិល និងគោលដៅយោធារបស់ភាគីណាមួយ ក្នុងគ្រប់ករណីនិងគ្រប់តំបន់។ ភាគីទាំងពីរ ក៏ព្រមព្រៀងរក្សាទុកស្ថានភាពទាហានឲ្យនៅទីតាំងបច្ចុប្បន្នដដែល ដោយមិនធ្វើសកម្មភាពបន្ថែមទៀត ដូចដែលបទឈប់បាញ់បានចូលជាធរមាន នៅម៉ោង ២៤:០០នាទី ថ្ងៃទី២៨ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២៥។ ភាគីទាំងសងខាង ក៏មិនត្រូវមានចលនាទាហានណាមួយទេ រួមទាំងការដើរល្បាតទៅកាន់ទីតាំងរបស់ភាគីម្ខាងទៀត។
ភាគីទាំងពីរយល់ស្របគោរពតាមច្បាប់មនុស្សធម៌អន្តរជាតិ ក្នុងការប្រព្រឹត្តដាក់ទាហានដែលត្រូវបានចាប់ខ្លួន រាប់បញ្ចូលទាំងស្ថានភាពរស់នៅ កន្លែងជ្រកកោន ស្បៀងអាហារ និងការថែទាំសុខភាពក្នុងករណីរងរបួស។ ទាហានដែលត្រូវបានចាប់ខ្លួន គួរតែត្រូវបានដោះលែង និងធ្វើមាតុភូមិនិវត្តន៍ភ្លាមៗ ក្រោយអរិភាពនានាត្រូវបានបញ្ឈប់ ស្របតាមមាត្រា១១៨ នៃអនុសញ្ញាហ្សឺណែវឆ្នាំ១៩៤៩ និងបញ្ញត្តិ១២៨(A) នៃច្បាប់មនុស្សធម៌អន្តរជាតិ។
កាលពីថ្ងៃទី០៤ ខែសីហា លោកនាយករដ្ឋមន្រ្តី ហ៊ុន ម៉ាណែត បានស្វែងរកកិច្ចអន្តរាគមន៍ពីខាងកាកបាទក្រហមអន្តរជាតិ និងអង្គការសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិនានា ដើម្បីជំរុញឱ្យភាគីថៃដោះលែងកងទ័ពកម្ពុជាចំនួន១៨នាក់ ដែលយោធាថៃចាប់ខ្លួន ក្រោយបទឈប់បាញ់ ឱ្យមកមាតុប្រទេសវិញឱ្យបានឆាប់បំផុត។
ជាមួយគ្នានេះ លោកថា ក្រសួងការពារជាតិ ក៏បានធ្វើការជាប់ជាប្រចាំជាមួយភាគីថៃ និងបានស្នើប្រទេសម៉ាឡេស៊ី ធ្វើការជាមួយអាជ្ញាធរថៃ ដើម្បីឱ្យមានការដោះលែងយោធាកម្ពុជាឱ្យបានឆាប់បំផុត និងមានសុវត្ថិភាព។
លោក នី សុខា ប្រធានសមាគមការពារសិទ្ធិមនុស្សអាដហុក មានប្រសាសន៍ថា ប្រទេសថៃបានបំពានគោលការណ៍សិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិ រួមទាំងរំលោភកិច្ចព្រមព្រៀងជាមួយកម្ពុជា ដោយសារការចាប់ខ្លួនកងទ័ពកម្ពុជា ក្រោយបទឈប់បាញ់ ហើយបន្តការឃុំខ្លួនទៀត។
លោកនិយាយថា៖ «នៅក្នុងគោលការណ៍សិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិ បើសិនជាយើងមានការបញ្ចប់នូវសង្រ្គាមហើយ ឬក៏មានការចាប់ខ្លួនយោធាភាគីខាងណាមួយ ក្នុងអំឡុងពេលសង្រ្គាម ដូច្នេះនៅពេលបញ្ចប់សង្រ្គាម គឺគោលការណ៍ត្រូវតែដោះលែងពួកគាត់ឱ្យត្រលប់មកវិញ ប៉ុន្តែយើងឃើញថាករណីនេះ មានការបញ្ចប់បទឈប់បាញ់ហើយ ប៉ុន្តែថៃនៅតែព្យាយាមក្នុងការចាប់យោធាខ្មែរ មិនព្រមដោះលែងថែមទៀតផង ចឹងនេះគឺជាការរំលោភបំពានលើគោលការណ៍សិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិ»។
ហេតុការណ៍ដែលថៃចាប់ខ្លួនកងទ័ពកម្ពុជា បានកើតឡើងកាលពីព្រឹកថ្ងៃទី២៩ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២៥។ លោក ច័ន្ទ សុភ័ក្រ្តា មេបញ្ជាការតំបន់ប្រតិបត្តិការសឹករងព្រះវិហារ ថ្លែងថា នៅទីតាំងលេណដ្ឋានកម្ពុជា ក្នុងសមរភូមិបុស្បូវ កងទ័ពថៃបានប្រើល្បិចចាប់ខ្លួនកងទ័ពកម្ពុជាចំនួន២០នាក់ ដោយក្នុងនោះមានទ័ពថៃមួយក្រុម ចេញពីក្នុងព្រៃមកលបភ្ជង់ពីក្រោយខ្នង អំឡុងពេលកងទ័ពកម្ពុជាថតរូបទុកជាអនុស្សាវរីយជាមួយកងទ័ពថៃមួយក្រុមទៀត បន្ទាប់ពីមានបទឈប់បាញ់។
កាលពីថ្ងៃទី០១ ខែសីហា កងទ័ពកម្ពុជាចំនួន២នាក់ ត្រូវបានភាគីថៃបញ្ជូនត្រឡប់មកកម្ពុជា តាមច្រកអូរស្មាច់ ក្នុងស្ថានភាពមានបញ្ហាសុខភាពធ្ងន់ធ្ងរ ខណៈកងទ័ពកម្ពុជា១៨នាក់ទៀត ស្ថិតក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់យោធាថៃនៅឡើយ គិតត្រឹមថ្ងៃទី២៩ ខែសីហានេះ៕