អាជ្ញាធរស្រុកកំពង់សីលា នៃខេត្តព្រះសីហនុ រងការចោទប្រកាន់ពីពលរដ្ឋថា ពួកគេបានព្យាយាមក្លែងឯកសារកាន់កាប់ដីធ្លីរបស់សហគមន៍ ក្នុងគោលបំណងយកដីដែលអ្នកភូមិគ្រង់គ្រងលក់ទៅឱ្យក្រុមហ៊ុនចិន ប៉ុន្តែការចោទប្រកាន់នេះ ត្រូវអាជ្ញាធរបដិសេធដោយចាត់ទុកថា ការជំទាស់ទៅនឹងគំរោងវិនិយោគនេះ ព្រោះតែមានការអុជអាលពីមនុស្សមួយក្រុម ដែលមានផលប្រយោជន៍ក្នុងដីសហគមន៍ទៅវិញទេ។
អ្នកស្រី គួន មួយគា ដែលមានវ័យ ៣១ឆ្នាំ សព្វថ្ងៃរស់នៅឃុំកំពង់សីលា ស្រុកកំពង់សីលា ខេត្តព្រះសីហនុ បានប្រាប់ Press Start Cambodia ថា អ្នកស្រីពិតជាមានក្តីបារម្ភក្រោយទទួលបានដំណឹងថាដីព្រៃសហគមន៍ ត្រូវកាត់ទៅឱ្យក្រុមហ៊ុនឯកជនរបស់ចិន ដើម្បីធ្វើជាកន្លែងទុកដាក់សំរាម។ មួយវិញទៀត អ្នកស្រីចោទប្រកាន់ថាតាមពិតទៅដីព្រៃសហគមន៍នេះ គឺរដ្ឋបាលស្រុករៀបចំផែនការជាប្រព័ន្ធដោយទន្រ្ទានយកដើម្បីកាន់កាប់ ក្រោមហេតុផលការវិនិយោគ។
អ្នកស្រីបន្តថា បើទីតាំងនេះពិតជាត្រូវបាត់បង់មែននោះស្មើនឹងសម្លាប់ពលរដ្ឋ ព្រោះវាជាឆ្នាំងបាយរបស់អ្នកភូមិគ្រប់គ្នាដែលរស់នៅ និងគ្រប់គ្រងដីព្រៃសហគមន៍នេះតាំងពីឆ្នាំ២០០០ មកម៉្លេះ។
បើតាមអ្នកស្រី មួយគា មិនថាគ្រួសាររបស់ខ្លួនទេ សូម្បីអ្នកភូមិផ្សេងទៀត ក៏ត្រូវរស់ដោយពឹងលើដីព្រៃសហគមន៍នេះដូចគ្នាដែរ។ អ្នកភូមិតែងប្រមូលអនុផលរាល់ឆ្នាំពីព្រៃសហគមន៍នេះ ដូចជាកាប់ផ្ដៅ ដកផ្សិត និងផ្លែឈើព្រៃ ជាពិសេសព្រៃឈើនៅទីនេះ គឺអាចធ្វើជាថ្នាំឱសថបុរាណខ្មែរបានថែមទៀត។
អ្នកស្រីបន្តថា៖ «បើនិយាយរឿងប្រឈម ប្រឈមពេញនឹងហ្មង។ ទីមួយយើងប្រជាពលរដ្ឋប្រើប្រាស់ [ទឹក] អត់កើត មានដូចជារោគា ដូចថា គេចាក់សំរាមទៅ ពុលត្រី ពុលអីអញ្ចឹងទៅ ហើយយើងអំណោយផលត្រីមហូបមកវាអត់កើតទៀត មនុស្សក៏ប្រើការមិនកើត។ វាហូរឆ្លងកាត់មក វាប៉ះពាល់ប្រជាពលរដ្ឋក្នុងភូមិទាំងអស់ហ្នឹង»។
សហគមន៍ព្រៃឈើអ្នកតាថ្មព្រង់ មានទីតាំងស្ថិតនៅ ភូមិថ្មី ឃុំកំពង់សីលា ស្រុកកំពង់សីលា ខេត្ដព្រះសីហនុ។ សហគមន៍នេះ មានផ្ទៃដីសរុបក្នុងអំហំជិត ៨០០ហិកតា (៧៩៣ហិកតា) ក្នុងនោះ ដីព្រៃជិត ៦០០ហិកតា (៥៩២ហិកតា) ទទួលស្គាល់ដោយ ក្រសួងកសិកម្ម រុក្ខាប្រមាញ់ និងនេសាទ កាលពីឆ្នាំ២០០៨។ ប្រជាពលរដ្ឋជាង ៣០០គ្រួសារ (៣៣៩គ្រួសារ) ស្មើប្រមាណជាង ១ ៣០០នាក់ (១៣៥០គ្រួសារ) រស់នៅ និងទទួលផលពីសហគមន៍ព្រៃឈើអ្នកតាថ្មព្រង់មួយនេះ ដោយផ្ទាល់។ ប្រតិកម្មរបស់សមាជិកសហគមន៍ កើតឡើងក្រោយពីក្រុមហ៊ុនចិន មានគំរោងទិញដីនៅតំបន់នោះ អភិវឌ្ឍន៍ទៅជាទីតាំងចាក់សំរាម។
ពលរដ្ឋចោទប្រកាន់ថា ដោយឃើញឱកាសល្អដូចនេះ អាជ្ញាធរស្រុកកំពង់សីលា បានរៀបចំផែនការជាប្រព័ន្ធលក់ដីព្រៃសហគមន៍នេះ ឱ្យទៅក្រុមហ៊ុនចិន ក្រោមគោលការណ៍វិនិយោគ ដើម្បីបរិស្ថានល្អ។
ជុំវិញរឿងនេះ អង្គការការពារសិទ្ធិមនុស្ស លីកាដូ (Licadho) បានចេញរបាយការណ៍របស់ខ្លួន កាលពីចុងខែឧសភា ឆ្នាំ២០២៥ ដោយរកឃើញថា មូលហេតុដែលនាំឱ្យវិវាទដីធ្លីនេះកើតឡើង ដោយសារមន្រ្តីអាជ្ញាធរស្រុក មានអភិបាលស្រុកជាដើម បានលួចធ្វើប័ណ្ណកាន់កាប់ដីព្រៃសហគមន៍នេះជា ៦ចំណែក មុននឹងមានផែនការលក់ដីព្រៃសហគមន៍នេះឱ្យទៅក្រុមហ៊ុនចិន។
ក្រុមហ៊ុនចិនដែលជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងការទិញលក់ដីនេះ មានឈ្មោះ មីនើវ៉ាអ៊ិនវឹសម៉ិន ខូអិលធីឌី (MI NERVA INVESTMENT CO., LTD.) ដែល លីកាដូ បានភ្ជាប់នៅក្នុងរបាយការណ៍របស់ខ្លួន ចាប់ផ្តើមបង្កើតភាពតានតឹងជាមួយអ្នកភូមិ តាមរយៈការចូលទៅឈូសឆាយដីព្រៃ កាលពីខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០២៥ ដោយមិនបានសិក្សាពីហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាន និងសង្គម និងពិគ្រោះយោបល់ជាមុនជាមួយអ្នកភូមិនោះទេ។ អ្វីដែលជាបញ្ហាជាងនេះ គឺ លីកាដូ បង្ហាញនៅក្នុងរបាយការណ៍បន្ថែមទៀត ដោយបញ្ជាក់ដីព្រៃជាង ៩១ហិកតា ត្រូវអាជ្ញាធរស្រុកកាត់ចេញពីដីព្រៃសហគមន៍ និងបម្រុងទុកដើម្បីលក់ឱ្យទៅក្រុមហ៊ុនចិន ហើយដីដែលកាត់ចេញពីដីសហគមន៍នេះ ជាផែនការគឺក្រុមហ៊ុនចិន នឹងវិនិយោគទៅជាទីលានចាកសំរាម។
សម្រាប់អ្នកស្រី គួន មុយគា ប្រសិនដីសហគមន៍ត្រូវកាត់ឱ្យក្រុមហ៊ុនឯកជន ដើម្បីធ្វើទីលានចាក់សំរាមពិតមែន អ្នករស់នៅក្នុងសហគមន៍ រួមទាំងគ្រួសាររបស់អ្នកស្រីផង ពិតជាមានក្ដីបារម្មណ៍ចំពោះបញ្ហាសុខភាព និងអនាម័យ ព្រោះវាងាយនឹងឆ្លងជំងឺ ដោយសារទីនោះនៅជិតប្រភពទឹក។ មួយវិញទៀត សារធាតុនេះវានឹងហូរទៅតាមទឹកដែលនឹងបណ្តាលឱ្យមានផលប៉ះពាលដល់អ្នករស់នៅក្រោមខ្សែទឹក ហើយបង្កទៅជាកើតរោគផ្សេងៗ ជាពិសេសបណ្តាលឱ្យជីវចម្រុះនៅក្នុងទឹក ដូចជាត្រីជាដើម ត្រូវជួបបញ្ហា និងខូចខាតកាន់តែធ្ងន់ធ្ងរ។
រីឯ អ្នកស្រី សន ស្រី ជាសមាជិកសហគមន៍ព្រៃឈើអ្នកតាថ្មព្រង់វិញ ក៏យល់ស្របដែរថា ទីតាំងភូមិសាស្រ្តនេះ អ្នកភូមិបានកាន់កាប់ប្រមាណ២០ឆ្នាំមកហើយ។ ប៉ុន្តែបែរជាប៉ុន្មានខែកន្លងទៅនេះ ឃើញក្រុមហ៊ុនឯរបស់ចិន ចាប់ផ្តើមចូលឈូសឆាយ និងទន្រ្ទានយកដីនោះ ដើម្បីកាន់កាប់ធ្វើជាទីលានចាក់សំរាមទៅវិញ ហើយការឈូសឆាយនេះទៀតសោត គឺភាគីក្រុមហ៊ុន និងភាគីពាក់ព័ន្ធពុំបានផ្ដល់ដំណឹងដល់សហគមន៍ឱ្យបានដឹងជាមុននោះឡើយ។
អ្នកស្រីបន្តថា៖ «នឹងហើយគេលួចធ្វើប្លង់ ក្នុងសហគមន៍ខ្ញុំអត់មានដឹងទេ ពួកខ្ញុំកាន់កាប់២៥ឆ្នាំហើយ។ ដល់គេធ្វើអីក៏គេអត់ប្រាប់យើងដែរ ស្រាប់តែគេយកគ្រឿងចក្រទៅឈូសឆាយ ហើយអត់មានប្រាប់ថាអូត្រូវការបរិស្ថានល្អ ប្រជុំអីប្រាប់សមាជិកសហគមន៍អីអត់អាលីងសោះ »។
ដូចគ្នានេះដែរ សមាជិកសហគមន៍ផ្សេងទៀត ដែលបានផ្តល់បទសម្ភាសន៍ឱ្យ Press Start Cambodia ឯកភាពថា ជុំវិញគំរោងវិនិយោគ យកដីព្រៃសហគមន៍នេះ គឺពួកគេមិនដែលបានឃើញការផ្សព្វផ្សាយ ឬសេចក្តីសម្រេចណាមួយពីរដ្ឋាភិបាល ដាក់តំបន់នេះទៅក្នុងផែនការអភិវឌ្ឍ ដូចដែលរដ្ឋបាលស្រុក និងក្រុមហ៊ុនធ្លាប់ចុះអនុវត្តនោះឡើយ។ លើសពីនេះទៅទៀត អ្នកភូមិរឹតតែមិនដែលដឹងសោះថា ទីតាំងដីព្រៃសហគមន៍នេះ នឹងប្រែក្លាយទៅជាទីលានចាកសម្រាម នៅថ្ងៃអនាគត។ ផ្ទុយទៅវិញ ពួកគេបែរជាបានទទួលដំណឹងពីផែនការលួចធ្វើប្លង់កម្មសិទ្ធិ ដែលអនុវត្តដោយរដ្ឋបាលស្រុកប៉ុណ្ណោះ។
ប្រភពបន្តថា៖ «គេចង់សុំធ្វើដីទីលានចាក់សំរាមអត់មកសួរគាត់ [សហគមន៍] ទេ ថាតើសហគមន៍គេព្រម ឬមិនព្រមអីទេ អានឹងគាត់ចង់ធ្វើជារឿងរបស់គាត់ ដល់អញ្ចឹងសហគមន៍ សហគមន៍គេ គេអត់ព្រម។ អញ្ចឹងវាខុសត្រង់គ្នា គាត់អត់មកពិភាក្សាជាមួយសមាជិកសហគមន៍នឹងហាស។ ហើយសំខាន់មួយទៀត គាត់ [សហគមន៍] ចង់ឱ្យបញ្ចេញ ថាតើអ្នកណា មូលហេតុអីបានជាលួចធ្វើប័ណ្ណលើដីកម្មសិទ្ធិ របស់រដ្ឋនឹងបាន បុគ្គលណា »។
ប្រធានគណៈកម្មការសហគមន៍ព្រៃឈើអ្នកតាថ្មព្រង់ លោក ឃុត ស៊ីនឿន ទទួលស្គាល់ថា ថ្វីត្បិតសហគមន៍ ត្រូវអ្នកភូមិបានគ្រប់គ្រង និងកាន់កាប់មកជាង២៥ឆ្នាំហើយក្តី សម្រាប់ច្បាប់ទម្លាប់ស្តីពីការគ្រង់គ្រងដីព្រៃសហគមន៍នេះ គឺមិនទាន់មាននៅឡើយទេ។
ភ្ជាប់ទៅនឹងបណ្តឹងសុំកិច្ចអន្តរាគមន៍ពីក្រសួងរៀបចំដែន និងនគររូបនីយកម្ម និងសំណង់ កាលពីថ្ងៃទី១០ ខែមីនា ឆ្នាំ២០២៥ អ្នកភូមិបានស្នើសុំឱ្យស្ថាប័នមួយនេះ ចុះបញ្ជីដីសហគមន៍ដែលមានទំហំជិត៨០០ហិកតា ទុកជាដីសាធារណរបស់រដ្ឋ ស្ថិតក្រោមការគ្រប់គ្រង់របស់សហគមន៍។ ប៉ុន្តែ គិតមកដល់ពេលនេះ គេនៅមិនទាន់ឃើញមានការឆ្លើយតបបែបណានៅឡើយទេ ពីក្រសួងដែនដី ជុំវិញការស្នើសុំរបស់សហគមន៍នេះ។
ដូចគ្នាដែរ នៅបន្ទាប់ពីការស្នើសុំរបស់សហគមន៍នេះ រដ្ឋបាលស្រុកកំពង់សិលា ក៏បានដាក់លិខិតស្នើសុំគោលការណ៍ពីរដ្ឋាភិបាល កាលពីថ្ងៃទី៣០ ខែឧសភា ឆ្នាំ២០២៥ ដោយទាមទារដីព្រៃសហគមន៍ជាង ៩១ហិកតា ដែលកាត់ចេញផ្នែកខ្លះ ពីដីសហគមន៍នេះទុកធ្វើជាទីលានចាក់សំរាម និងចុះបញ្ជីជាទ្រព្យសម្បត្តិរដ្ឋ គ្រប់គ្រងដោយរដ្ឋបាលស្រុកកំពង់សីលា។
បើទោះជាបែបណា ស្ថិតក្រោមភាពប្រទាញប្រទង់គ្នា និងភាពមិនច្បាស់លាស់ដើម្បីទទួលបានសិទ្ធិកាន់កាប់រៀងៗខ្លួននេះ គេមិនទាន់ឃើញមានការឆ្លើយតបបែបណាពីរដ្ឋាភិបាល និងក្រសួងរៀបចំដែនដីនៅឡើយទេ។
បើគេពិនិត្យទៅលើរបាយការណ៍ដែលចេញដោយអង្គការការពារសិទ្ធិមនុស្ស លីកាដូ និងតំណាងសហគមន៍ព្រៃឈើអ្នកតាថ្មព្រង់ បានអះអាងស្របគ្នាថា ការស្នើសុំគោលការណ៍ដោយរដ្ឋបាលស្រុកកំពង់សីលា ទៅរដ្ឋាភិបាល ដើម្បីទុកដីសហគមន៍នេះ ជាទ្រព្យសម្បត្តិរដ្ឋ ទំនងជាជាប់ទាក់ទិននឹងផលប្រយោជន៍នៅពីក្រោយច្រើនជាង ហេតុផលបម្រើឱ្យផលប្រយោជន៍សាធារណៈ។ ទន្ទឹមនឹងការដាក់លិខិតសុំសិទ្ធិកាន់កាប់ ទាំងអង្គការលីកាដូ និងសហគមន៍ រកឃើញមនុស្ស៦នាក់ បានលួចក្លែងឯកសារគ្រប់គ្រងលើដីព្រៃសហគមន៍ចំនួន៦ប័ណ្ណ ក្នុងប្រភេទទំហំខុសៗគ្នា។
តំណាងសហគមន៍ បានបង្ហាញទិន្នន័យដំបូង ដែលរកឃើញ អំឡុងឆ្នាំ២០២២ មានប័ណ្ណចំនួន៤ប័ណ្ណ គ្រប់គ្រងលើដីព្រៃសហគមន៍សរុបចំនួន ៣០ហិកតា។ ក្រោយមកទៀត នៅក្នុងបណ្តឹងរបស់អ្នកភូមិ ដែលស្នើសុំគោលការណ៍ពីលោក ហ៊ុន សែន ប្រធានព្រឹទ្ធសភា កាលពីថ្ងៃទី៣០ ខែឧសភា ឆ្នាំ២០២៥ ពួកគេបានស្នើសុំឱ្យជួយធ្វើមោឃភាព លើប័ណ្ណគ្រប់គ្រងក្បាលដីសរុបចំនួន ៦ប័ណ្ណ។ បន្ថែមពីលើនេះ កិច្ចសុំអន្តរាគមន៍ពីប្រធានព្រឹទ្ធសភា របស់តំណាងសហគមន៍ដដែលនេះ ក៏នឹងបដិសេធដែរ លើការស្នើសុំដីរដ្ឋរបស់រដ្ឋបាលស្រុកកំពង់សីលាលើទំហំដីជាង ៩១ហិកតា ទុកធ្វើជាកន្លែងចាក់សំរាម។
ម្យ៉ាងវិញទៀត អ្នកភូមិចោទប្រកាន់ថា ការស្នើសុំគោលការណ៍ពីរដ្ឋាភិបាល ដើម្បីដាក់ដីព្រៃសហគមន៍នេះ ឱ្យទៅជាសម្បត្តិឯកជនរបស់រដ្ឋ វាគ្រាន់តែជាហេតុផលធ្វើឱ្យស្របច្បាប់ និងល្អមើលទេ របស់រដ្ឋបាលស្រុកកំពង់សីលា។ នៅពីក្រោយហេតុផលនេះ គឺពួកគេបានត្រៀម និងចែកផលប្រយោជន៍គ្នាជាប្រព័ន្ធរួចអស់ទៅហើយ។ក្នុងពេលលិខិតបញ្ជូនទៅរដ្ឋាភិបាល ដោយរដ្ឋបាលស្រុកកំពង់សីលា មានអភិបាលស្រុកជាដើម ក៏បានលួចក្លែងបន្លំធ្វើប្លង់កាន់កាប់ដីព្រៃសហគមន៍ ដូចដែលមានក្នុងសំណើសុំលើទំហំដីជាង៩១ហិកតាហើយដែរ។ នៅពេលណា រដ្ឋាភិបាលទម្លាក់គោលការណ៍ឱ្យអនុវត្ត ក្រុមរដ្ឋបាលស្រុកនឹងយកប្លង់កម្មសិទ្ធិ ដែលមានស្រាប់នៅក្នុងដៃនេះ លក់បន្តទៅឱ្យក្រុមហ៊ុនចិន វិនិយោគបានដោយស្របច្បាប់ ហើយផលប្រយោជន៍ពិតប្រាកដ ពីការទិញលក់នេះ គឺក្រុមអ្នកដែលលួចក្លែងប័ណ្ណកាន់កាប់ដីព្រៃសហគមន៍នេះតែម្តង។
ប្រធានគណៈកម្មការសហគមន៍ព្រៃឈើអ្នកតាថ្មព្រង់ លោក ឃុត ស៊ីនឿន និយាយថា នៅចំពោះមុខនេះ ថ្វីបើរដ្ឋាភិបាល មិនទាន់បានចេញគោលការណ៍ត្រូវកាត់ ឬមិនទាន់កាត់ក្តី បែរជាក្រុមហ៊ុនចិនបានចុះអនុវត្តគំរោងវិនិយោគ តាមរយៈចូលឈូសឆាយដីព្រៃសហគមន៍ ដោយគ្មានការជូនដំណឹង ឬមានការសម្របសម្រួលជាមុនរួចទៅហើយ។ ឆ្លើយតបនឹងការតវ៉ារបស់អ្នកភូមិ ទាំងអាជ្ញាធរ និងភាគីក្រុមហ៊ុន បានអះអាងក្នុងសំឡេងតែមួយថា ទីតាំងនេះត្រូវផ្តល់ការវិនិយោគក្នុងរូបភាពទិញលក់ដីរួចរាល់ហើយ។
បើតាមលោក ស៊ីនឿន សហគមន៍មានការសោកស្ដាយចំពោះការរំលោភបំពានកាត់យកដីរបស់សហគមន៍អាស្រ័យផលជាប្រចាំ ឱ្យក្រុមហ៊ុនឯកជនចិនបែបនេះ។ មិនតែប៉ុណ្ណោះ សមាជិកសហគមន៍ ទទួលរងការគំរាមកំហែងពីសំណាក់អាជ្ញាធរ នៅពេលប្រជាពលរដ្ឋតវ៉ាមិនឱ្យឈូសឆាយដី និងព្រៃឈើរបស់សហគមន៍។
លោកបន្តថា៖ «អត់មានទេ។ ឃើញខាងមន្ត្រី ខាងសូរិយោដី និងឯកឧត្ដម គាត់មកហ្នឹង ខាងដែនដី គេមកម្ដងដែរ ប៉ុន្តែតែគេមកហ្នឹងអត់មានដោះស្រាយអីផង។ ប្រជាពលរដ្ឋគាត់សោកស្ដាយនឹងហើយ ហើយគាត់មិនព្រមថាឱ្យទេ ប៉ុន្តែគេនៅធ្វើអញ្ចឹង យើងមិនហ៊ានហាមឃាត់ ព្រោះអីគេរកតែចាប់យើងដាក់គុកដាក់ច្រវ៉ាក់អញ្ចឹង ហ្នឹងហើយអត់គំរាមទេគឺមែនទែនហ្មង ខាងអាជ្ញាធរ ស្រុកយើងហ្នឹង»។
តំណាងសហគមន៍ បាននិយាយថា កាលពីថ្ងៃទី២៧ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០២៥ អាជ្ញាធរស្រុកកំពង់សីលា បានបញ្ជាគ្រឿងចក្រឱ្យចូលឈូសឆាយព្រៃឈើម្តងរួចមកហើយ ប៉ុន្តែត្រូវអ្នកភូមិទប់ស្កាត់ និងឃាត់គ្រឿងចក្រទាំងនោះភ្លាមៗ។ រំលងមិនបានប៉ុន្មានថ្ងៃស្រួលបួលផង នៅដើមខែមីនា ឆ្នាំ២០២៥ គ្រឿងចក្រមួយគ្រឿងទៀតបម្រុងឈូសឆាយលើទីតាំងដដែល ប៉ុន្តែដោយមានការជំទាស់ពីក្រុមសហគមន៍ ផែនការលើកទី២នេះ ក៏ត្រូវផ្អាកជាថ្មីទៀត។
ជុំវិញទំនាស់នេះ អង្គការការពារសិទ្ធិមនុស្ស លីកាដូ ធ្លាប់បានចេញរបាយការណ៍កាលពីថ្ងៃទី៣០ ខែឧសភា ឆ្នាំ២០២៥ ដោយបញ្ជាក់ថា ពលរដ្ឋ៦០នាក់តំណាងឱ្យ៣៣៩គ្រួសារ ពួកគេធ្លាប់ស្វែងរកអន្តរាគមន៍ម្តងរួចមកហើយ ពីប្រធានព្រឹទ្ធសភា លោក ហ៊ុន សែន នៅក្រុងតាខ្មៅ តែមិនមានលទ្ធផល។ សំណើរនេះ ធ្វើឡើងនៅក្រោយពីអ្នកភូមិ រង់ចាំដែលមិនទទួលបានដំណោះស្រាយដូចគ្នាដែរ ពីរដ្ឋបាលខេត្តព្រះសីហនុ។
កាលពីដើមខែមីនា ឆ្នាំ២០២៥ ក្នុងកិច្ចស្វែងរកអន្តរាគមន៍ លើដំណោះស្រាយដីសហគមន៍នេះ ពួកគេទាមទារឱ្យរដ្ឋបាលខេត្តព្រះសីហនុ ជួយទប់ស្កាត់ និងបញ្ឈប់រាល់សកម្មភាពឈូសឆាយលើដីសហគមន៍ជាបណ្ដោះអាសន្ន ដោយត្រូវរង់ចាំសេចក្ដីសម្រេចពីតុលាការជាមុនសិន។
ដោយឡែក លោក ប៊ូ សាមេត មេភូមិថ្មី ស្ថិតក្នុងឃុំកំពង់សីលា លើកឡើងថា លោកធ្វើមេភូមិតាំងពីឆ្នាំ២០០៦ ប៉ុន្តែលោកមិនដែលដឹងទាក់ទងនឹងការលួចធ្វើប្លង់លើដីសហគមន៍នេះទេ ព្រោះការធ្វើប្លង់នោះគឺជាការចុះបញ្ជីមានលក្ខណៈដាច់ដោយដុំ មិនមែនជាការចុះបញ្ជីមានលក្ខណៈជាប្រព័ន្ធទេ ដូចនេះ មេភូមិគ្មានសិទ្ធិបញ្ជាក់ទទួលស្គាល់ឡើយ។ ម្យ៉ាងវិញទៀត លោកក៏មានការហួសចិត្ដជាខ្លាំងពេលដឹងថាដីសហគមន៍ដែលបានកាន់កាប់ជាង២០ឆ្នាំមកហើយនេះ ត្រូវបានគេលួចធ្វើប្លង់កម្មសិទ្ធិ។លោកក៏ចង់ឃើញការដោះស្រាយដោយត្រឹមត្រូវពីសំណាក់អាជ្ញាធរពាក់ព័ន្ធដូចគ្នាដែរ។
លោកបន្តថា៖ «ប្លង់កម្មសិទ្ធិអត់មានទេ មានត្រឹមមេឃុំ មេភូមិគ្មានសិទ្ធិស៊ីញ៉េទេ មានតែមេឃុំ បើប្លង់ប្រព័ន្ធ [ការចុះបញ្ជីដីធ្លីមានលក្ខណៈជាប្រព័ន្ធ] ទើបមានមេភូមិបញ្ជាក់។ សំណូមពរឱ្យរកការដោះស្រាយឱ្យបានត្រឹមត្រូវឱ្យប្រជាពលរដ្ឋទៅ ទាំងគេទាំងខ្ញុំក៏វាហួសចិត្តដែរ ព្រោះគាត់កាន់កាប់ប្រើប្រាស់នឹងតាំងឆ្នាំ២០០០។ ដល់ពេលធ្វើអាលក្ខន្តិកៈព្រៀងច្បាប់និង២០១៨ កិច្ចព្រមព្រៀង២០១៨ ២០១៨ ប្រជាជនយើងក៏បង់សេវាប្រើប្រាស់ក្នុងសហគមន៍ហ្នឹងក្នុងមួយគ្រួសារ វាមួយឆ្នាំវា១២០០០ មួយឆ្នាំ១២០០ [រៀល] ដើម្បីរៃលុយទៅល្បាតព្រៃសហគមន៍ »។
មិនខុសគ្នាទេ លោក ផុង គា ជាមេឃុំកំពង់សីលា ក៏ឯកភាពដែរថា លោកមិនបានចុះហត្ថលេខាលើទម្រង់ផ្សេងៗ នៃលិខិតទិញលក់តាមរយៈការចេញប័ណ្ណក្បាលដីនោះទេ។ មិនតែប៉ុណ្ណោះ ក្នុងនាមរដ្ឋបាលឃុំ គ្មានសិទ្ធិណាមួយ ក្នុងការផ្តល់ការសម្រេច លើការទិញលក់ដីព្រៃសហគន៍នេះឡើយ។
លោកបន្តថា៖ «ខ្ញុំបញ្ជាក់អត់បានទេ ព្រោះការចុះហត្ថលេខានៅលើ form (ទម្រង់) ចុះបញ្ជីនឹងពេលណាខ្ញុំនៅខ្ញុំចុះហត្ថលេខា ជំទប់ខ្ញុំនៅជំទប់ខ្ញុំចុះហត្ថលេខា។ ចឹងគល់បញ្ជីនឹងខ្ញុំចាំអត់បានទេ ហើយប្លង់ខ្ញុំអត់បានដឹងថា ការវាស់វែងចុះបញ្ជីនឹង កាលនុងខ្ញុំដូចអត់បានចុះហត្ថលេខាដែរ ខ្ញុំអត់ចាំ អត់ដឹងថាជំទប់ខ្ញុំបានចុះហត្ថលេខាឬអត់ទេ អត់សូវដឹងច្បាស់ដែរ ហើយក៏ឃើញគេមានចេញប្លង់មក»។
បដិសេធនឹងការចោទប្រកាន់នេះ រដ្ឋបាលស្រុកកំពង់សីលា ធ្លាប់បានចេញសេចក្តីបំភ្លឺម្តងរួចមកហើយ កាលពីចុងខែឧសភា ឆ្នាំ២០២៥ ដោយលើកឡើងថា ការឈូសឆាយដីព្រៃនោះគឺឈូសឆាយលើដីដែលមានវិញ្ញាបនបត្រសម្គាល់ម្ចាស់អចលនវត្ថុ (ប្លង់រឹង) ជាដីកម្មសិទ្ធិឯកជនដែលបានចុះបញ្ជីស្របច្បាប់។ លើសពីនេះទៀត ការស្នើសុំទីតាំងនេះទុកជាទីលានចាក់សំរាម គឺដើម្បីឆ្លើយតបទៅនឹងតម្រូវការក្នុងការប្រមូល និងទុកដាក់កាកសំណល់រឹងឱ្យមានប្រសិទ្ធភាព ស្របតាមអនុក្រឹត្យលេខ១១៣ ស្ដីពីការគ្រប់គ្រងសំរាម និងសំណល់រឹងទីប្រជុំជនទេ។
ប្រភពបន្តថា៖ «រដ្ឋបាលរាជធានី ក្រុង ស្រុក ខណ្ឌត្រូវកំណត់កន្លែងសមស្របសម្រាប់ស្តុកសំរាម សំណល់រឹងទីប្រជុំជនបណ្តោះអាសន្នតាមការចាំបាច់ ដើម្បីធានាប្រសិទ្ធភាពក្នុងការប្រមូល និងដឹកជញ្ជូន»។
បន្ថែមលើសេចក្តីជូនដំណឹងនេះ អភិបាលស្រុកកំពង់សីលា លោក លោក ឆាយ សុគន្ធដា ថ្លែងការពារថា ការស្នើសុំដីសហគមន៍នេះ គឺជាការអនុវត្ដតួនាទីរបស់រដ្ឋបាលស្រុក ដើម្បីយកទីតាំងនោះធ្វើជាទីលានចាក់សំរាម ហើយការស្នើសុំរបស់រដ្ឋបាលស្រុក ក៏ពុំទាន់ទទួលបានការសម្រេចណាមួយពីរដ្ឋាភិបាលថាយ៉ាងណានៅឡើយដែរ។ មួយវិញទៀត រដ្ឋបាលស្រុកក៏បានគិតគូពីផលប៉ះពាល់ផ្សេងៗដែរ មិនតែប៉ុណ្ណោះក្រសួងស្ថាប័នថ្នាក់ជាតិនឹងត្រូវការសិក្សាពីផលប៉ះពាល់នេះដែរមុននឹងសម្រេច។
ដោយឡែក អភិបាលស្រុករូបនេះចោទប្រកាន់ថា ការជំទាស់ពីសំណាក់សហគមន៍ គឺកើតចេញពីការញុះញង់របស់បុគ្គលមួយ ឬពីរនាក់ដែលចង់បានផលប្រយោជន៍ប៉ុណ្ណោះ ជាពិសេសធ្វើឱ្យរំខានដល់ការងាររបស់អាជ្ញាធរ។
លោកបន្តថា៖ «រឿងនឹងកើតយូរហើយ វាចង់មួយឆ្នាំហើយ ខ្ញុំក៏មិនទាន់មានការសម្រេចចឹងហាសណាស់ គ្រាន់តែបានសុំទេ ខាងក្រសួង ខាងខេត្ដ ខាងពាក់ព័ន្ធអីគេចុះមកមើលអស់ហើយ។ […] ខ្ញុំគ្រាន់តែបញ្ជាក់ថា រដ្ឋបាលស្រុកគឺទទួលប្រតិភូកម្មពីក្រសួងបរិស្ថានមក គឺសេវាប្រមូលសំរាមទូទៅទាំងស្រុក អញ្ចឹងយើងទៅរកក្រុមហ៊ុនឯកជនមកម៉េច បើយើងអត់មានកន្លែងដាក់ហ្នឹង ហើយកន្លែងដាក់ហ្នឹងវានៅជិតជើងភ្នំចុងម៉េចមិននៅឱ្យឆ្ងាយពីភូមិ ពីស្រុក ឱ្យយើងទៅរកឯណាបើអត់មានផងដីរដ្ឋ។ បើខ្ញុំធ្វើដល់អាជ្ញាធរហើយទៅរកទីលាន ដើរយកតាពីសតាពាសអត់គិតរឿងបរិស្ថាន អត់គិតរឿងផលប៉ះពាល់ ហើយយើងយកនឹងមែនយើងសម្រេចថាយកណា យើងសុំទៅស្ថាប័នរដ្ឋដែលមានឋានានុក្រមខ្ពស់ជាង បើរដ្ឋថាអានឹងមិនឱ្យទេ ប៉ះពាល់ អានឹងវាអត់ទៅ ចាំយើងរកទៀតទៅ មិនដឹងរកកន្លែងណាទេ។ ពេលខ្លះគាត់ស្ដាប់ការញុះញង់មនុស្សតែម្នាក់ទេ មនុស្ស២នាក់នេះទេ គឺរឿងផលប្រយោជន៍ទេចឹងហាណាស់។ […] គាត់ប្ដឹងគ្រប់កន្លែងទាំងអស់ ស្ថាប័នទាំងអស់ មែនតិចទេ គាត់ធ្វើឱ្យអាជ្ញាធរគេរវល់តែរឿងគាត់ហ្នឹង។ មានតែមនុស្សម្នាក់ទេដែលញុះញង់រឿងហ្នឹង»។
ចំណែក តំណាងភាគីក្រុមហ៊ុនចិន មីនើវ៉ាអ៊ិនវឹសម៉ិន ខូអិលធីឌី (MINERVA INVESTMENT) ដែលថ្លែងក្នុងលក្ខខណ្ឌ សុំមិនបញ្ចេញឈ្មោះ បានបញ្ជាក់ថា ការប្រមូលសំរាមនេះ ក្រុមហ៊ុនមិនមែនយកសំរាមទៅចាក់ចោលទេ គឺក្រុមហ៊ុនមានគម្រោងបង្កើតជារោងចក្រកែច្នៃសំរាមទាំងនោះ ប៉ុន្តែបច្ចុប្បន្នដោយសារខាងអាជ្ញាធរស្រុកមិនមានទីតាំងគ្រប់គ្រាន់ឱ្យក្រុមហ៊ុនអនុវត្តគំរោង ទើបក្រុមហ៊ុនមិនអាចសាងសង់ជារោងចក្រកែច្នៃបាន។
ប្រភពបន្តថា៖ «តាមពិតកន្លែងនឹងពួកខ្ញុំត្រូវបង្កើតជារោងចក្រទេ ជារោងចក្រកែច្នៃទៅលើសំរាមទេ មិនមែនជាទីលានចាក់សំរាមទេ។ ធម្មតាសំរាមយើងយកទៅចាក់នៅកន្លែងណា វាខូចដីកន្លែងនឹងគេអត់យកទៅធ្វើអីបានទេ អញ្ចឹងខាងរដ្ឋក៏ត្រូវមានទីលានឱ្យយើង តែខាងរដ្ឋអត់មានទីលានទេ»។
យ៉ាងនេះក្តី លោក យិន ម៉េងលី អនុប្រធានផ្នែកសិទ្ធិមនុស្ស និងដីធ្លីនៃសមាគមការពារសិទ្ធិមនុស្ស អាដហុក (Adhoc) ឱ្យដឹងថា ការយកដីព្រៃសហគមន៍ធ្វើជាទីលានចាក់សំរាមនេះ នឹងធ្វើឱ្យប្រជាសហគមន៍លែងមានទឹកចិត្ដក្នុងការចូលរួមការពារប្រយោជន៍សាធារណរបស់រដ្ឋ ហើយបើដីព្រៃសហគមន៍នេះ ត្រូវបានទន្ទ្រានកាន់កាប់ នោះជារូបភាពមួយមិនល្អឡើយ ដែលនាំឱ្យផលជះនេះ មានផលអវិជ្ជមានដល់សហគមន៍ដទៃទៀតដែរ។
លោកថ្លែងថា៖ «ជាទម្លាប់មួយ ជាផលអវិជ្ជមានមួយដ៏អាក្រក់ សម្រាប់ជាគម្រូដល់សហគមន៍ដទៃទៀត វាធ្វើឱ្យសហគមន៍ សហគមន៍បាក់ទឹកចិត្ដ បាក់ទឹកចិត្ដ លែងនាំគ្នាចូលរួមការពារផលប្រយោជន៍សហគមន៍ទីមួយ។ ទីពីរ បញ្ហាបន្ដប្ដឹងផ្ដល់ផ្លូវច្បាប់នេះ ធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ដល់ជីវភាពរបស់សហគមន៍ ទីបី ការយកដីនឹងធ្វើឱ្យបាត់ផលប្រយោជន៍ប្រជាពលរដ្ឋ គាត់អត់ទទួលអនុផលព្រៃឈើទៅតាមច្បាប់ព្រៃឈើ។ អញ្ចឹងធ្វើឱ្យសហគមន៍បាក់ទឹកចិត្ដ ធ្វើឱ្យសហគមន៍ដទៃទៀតលែងមានទឹកចិត្ដក្នុងគាំទ្រការការពារ ធ្វើឱ្យលែងមានការចូលរួមពីមហាជន គឺមិនអាចការពារទ្រព្យសម្បត្ដិសាធារណបានទេ ការការពារព្រៃឈើលុះត្រាតែមានការចូលរួមយ៉ាងសកម្មណាស់ពីប្រជាពលរដ្ឋ »។
បើតាមអ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្សរូបនេះ ក្រសួងពាក់ព័ន្ធត្រូវចេញមុខការពារប្រជាពលរដ្ឋដែលខិតខំ ក្នុងការការពារដីសហគមន៍ កុំឱ្យមានការប្ដឹងផ្ដល់ផ្នែកផ្លូវច្បាប់ពីបុគ្គលដែលសហគមន៍អះអាងថាបានធ្វើប្លង់លើដីសហគមន៍។
លោកបន្តថា៖ «ឥឡូវនេះ ដូចជាមានការប្រឈមនឹងបញ្ហាផ្លូវច្បាប់ អញ្ចឹងក្រសួងហេតុអីបានជា ក្រសួងកសិកម្ម ឬក៏ក្រសួងបរិស្ថានដែលពាក់ព័ន្ធនឹងបញ្ហានឹងនាំគ្នាស្ងាត់ជ្រងំ ហើយទុកឱ្យសហគមន៍ដែលការពារផលប្រយោជន៍សាធារណៈ និងបែរជាប្រឈមបញ្ហាតាមផ្លូវច្បាប់ដែលប៉ះពាល់ដល់ជីវភាពរបស់ពួកគាត់ ព្រោះគាត់រវល់តែបញ្ហាឡើងចុះតុលាការ មានការព្រួយបារម្ភ ឬក៏រងការគំរាមកំហែងកោះហៅជាញឹកញាប់ពីខាងមន្ដ្រីនគរបាលយុត្ដិធម៌។ ចឹងសូមក្រសួងមេត្តាចេញមុខការពារបញ្ហានេះជាពិសេសអភិបាលខេត្ដ»។
ប្រធានគណៈកម្មការសហគមន៍ព្រៃឈើអ្នកតាថ្មព្រង់ លោក ឃុត ស៊ីនឿន អះអាងថា ប្រសិនដីសហគមន៍នេះ ក្លាយជាទីលានចាក់សំរាមពិតប្រាកដមែន សហគមន៍មិនត្រឹមតែបាត់បង់ធនធានធម្មជាតិ ដ៏សំបូរបែបប៉ុណ្ណោះទេ វានឹងរងផលប៉ះពាល់ជាច្រើនទាំងជីវិតមនុស្ស សត្វ និងជីវចម្រុះថែមទៀត។ហើយអ្វីដែលកាន់តែរងគ្រោះ គឺការសាយភាយចេញពីសារធាតុ នៃកាកសំណល់ និងហូរតាមទឹកដែលនាំទៅដល់ការបំផ្លាញធ្ងន់ធ្ងរជម្រកត្រីពងកូន ព្រៃឈើ សត្វព្រៃ ជាពិសេសសត្វកម្រ និងសត្វដែលជិតផុតពូជ៕
អត្ថបទដោយ៖ កញ្ញា គង់ ស្រីរ័ត្ន និងលោក អឹប ខេណែត