ចាប់ពីម៉ោង៤ទាបភ្លឺ រហូតដល់ម៉ោង១០ព្រឹកជារៀងរាល់ថ្ងៃ ប្រជាកសិករជាច្រើនគ្រួសារ រស់នៅឃុំខ្ចៅ ស្រុកកងមាស ខេត្តកំពង់ចាម នាំគ្នាមមាញឹកនឹងការដាំដុះដំណាំផ្សេងៗ ដូចជា ត្រសក់ ពោត ស្ពៃ និងបន្លែបង្ការផ្សេងទៀត ដើម្បីរកប្រាក់ចំណូលគ្រាន់នឹងដោះស្រាយជីវភាពប្រចាំថ្ងៃ ខណៈនៅតំបន់តាមបណ្តោយដងទន្លេមេគង្គ មានដីអំណោយផលសម្រាប់ការធ្វើកសិកម្ម។
ក្នុងចំណោមកសិករទាំងនោះ ក៏មានគ្រួសារជាច្រើនក្នុងឃុំនេះ បានចាប់យកការដាំដុះនូវបន្លែមួយប្រភេទ នោះគឺមើមឆៃថាវ ដោយកសិករខ្លះបានប្រមូលផលយកឆៃថាវស្រស់ទៅលក់ ខណៈកសិករខ្លះទៀត បានកែច្នៃមើមឆៃថាវ ទៅជាឆៃប៉ូវ ទុកសម្រាប់លក់វិញ ព្រោះអាចរក្សាទុកបានយូរជាងផ្លែស្រស់។
ដៃមមាញឹកជម្រះស្មៅតាមរងនៃចម្ការមើមឆៃថាវ នៅក្នុងចម្ការរបស់ខ្លួន លោក អៀង សំ ជាកសិកររស់នៅភូមិអូរពពេល ឃុំខ្ចៅ ស្រុកកងមាស មានប្រសាសន៍ថា លោកចាប់អាជីពដាំឆៃថាវជាង ១០ឆ្នាំមកហើយ លើដីទំហំប្រមាណ ១ហិកតា។ ប៉ុន្តែចាប់តាំងពីអំឡុងពេលនៃវិបត្តិកូវីដ-១៩ ក្នុងឆ្នាំ២០២០ រហូតមកដល់សព្វថ្ងៃ លោកក៏បានសម្រេចកែឆ្នៃមើមឆៃថាវ ធ្វើជាឆៃប៉ូវទុកសម្រាប់លក់វិញ ព្រោះលោកថា អាចរក្សាទុកបានយូរ។
លោកបញ្ជាក់ថា ការដាំឆៃថាវរបស់លោក មិនប្រាដកថាត្រូវធ្វើជាឆៃប៉ូវទាំងអស់នោះទេ ព្រោះឆ្នាំខ្លះ ប្រសិនបើទីផ្សារលក់ម៉ើមឆៃថាវបានថ្លៃ លោកក៏លក់ជាមើមឆៃថាវ ប្រសិនបើមើមឆៃថាវបានថោក លោកក៏យកធ្វើជាឆៃប៉ូវវិញ។
លោក អៀន សំ បញ្ជាក់យ៉ាងដូច្នេះ៖ «ការដាំឆៃថាវនេះ ខ្ចីបុលលុយពីងបងប្អូនខ្លះ និងខ្ចីពីធនាគារខ្លះ ហើយ ជាញឹកញាប់ ក្នុងទំហំជិត១ហិកតា ត្រូវចំណាយអស់ជិត២ពាន់ដុល្លារទាំងថ្លៃពូជ ជី ការភ្ជួរដី និង ថ្លៃជួលកម្មករ ធ្វើស្មៅ ជាដើម»។
កសិករវ័យ ៦៥ឆ្នាំរូបនេះ ឱ្យដឹងទៀតថា ការដាំឆៃថាវនៅតំបន់របស់លោក មានពីរប្រភេទ គឺពូជមានរយៈពេល ៤៥ថ្ងៃ និង ៦០ថ្ងៃ ទើបបានប្រមូលផល។ លោក សំ ថា ពូជ ៦០ថ្ងៃ ដាំនៅរដូវប្រាំង ព្រោះវាចាញ់ទឹក និងពូជ ៤៥ថ្ងៃ ដាំនៅរដូវវស្សា ដែលប្រភេទដំណាំនេះអាចដុះលូតលាស់ស្ទើរពេញមួយឆ្នាំ។
លោក អៀ សំ បន្ថែមទៀតថា រដូវដាំដុះល្អ គឺនៅរដូវទឹកសម្រកគិតចាប់ពីខែតុលា ដល់ខែមករា កាលណាពន្យាដល់ខែកុម្ភៈឬខែមិនា តែងទទួលរងនូវការបំផ្លាញពីសត្វល្អិតចង្រៃ។ ទោះជាយ៉ាងណា ការដាំឆៃថាវនេះ ជួបផលលំបាកច្រើន ជាពិសេសការទប់ស្កាត់សត្វល្អិត និងការប្រើប្រាស់ថ្នាំសម្លាប់សត្វល្អិត បើប្រើប្រាស់ពុំប្រុងប្រយ័ត្នខ្ពស់ទេ អាចនឹងធ្វើឱ្យដំណាំទាំងនោះត្រូវងាប់អស់ក៏មាន។
អាជីពធ្វើឆៃប៉ូវលក់របស់អ្នកភូមិជាប់ទន្លេមេគង្គ មានស្ទើរតែគ្រប់ផ្ទះ។ អាជីពនេះ បានក្លាយជាមុខរបរចម្បងរបស់អ្នកភូមិ ព្រោះឆៃប៉ូវ អាចរក្សាទុកបានយូររាប់ឆ្នាំ ហើយអ្នកភូមិតែងប្រមូលលក់ នៅពេលដែលទីផ្សារបានថ្លៃ។
គ្រួសារលោក អៀ សំ ជាញឹកញាប់លក់ឆៃប៉ូវ ឱ្យឈ្មួញក្នុង១ពាង តម្លៃ ៤សែនរៀន ទៅ៥សែនរៀល ប៉ុន្តែសព្វថ្ងៃនេះ ឆៃប៉ូវ ១ពាងមានតម្លៃត្រឹមតែជាង ២សែនរៀន ទៅ៣សែនរៀល។
លោកថា៖ «សូមឱ្យរដ្ឋាភិបាលគាត់ដោះស្រាយរឿងលំនឹងតម្លៃឱ្យនៅថេរ កុំឱ្យឡើងចុះ ឡើងចុះអ៊ីចឹង ងាប់ប្រជាពលរដ្ឋអស់ហើយ មិនដឹងបានលុយអីសងរដ្ឋ[ធនាគារ]ទេ។ ម្នាក់ៗជំពាក់គេច្រើនណាស់ អ្នកភូមិខ្ញុំរត់ចោលស្រុកច្រើនណាស់ អ្នកដែលជំពាក់លុយរដ្ឋ សុទ្ធតែ២ ទៅ៣ម៉ឺនដុល្លារយ៉ាងនេះ»។
ជូតក្បាលនឹងក្រមា ដៃរវល់នឹងការងាររៀបចំពាងដាក់ឆៃថាវ ធ្វើជាឆៃប៉ូវនៅមុខផ្ទះ កសិករម្នាក់ទៀត លោក គឹម សួរ ឱ្យដឹងថា លោកដាំឆៃថាវ លើដីទំហំប្រមាណជាង ១ពាន់ម៉ែត្រការ៉េ ដែលជាដីកេរ្តិ៍សល់ពីឪពុកម្ដាយ។ ការដាំឆៃថាវ យកម៉ើម មកធ្វើឆៃប៉ូវនេះ លោកត្រូវចំណាយច្រើនទាំងការភ្ជូរដី ទិញគ្រាប់ពូជ ជី ថ្នាំការពារសត្វល្អិត និងថ្លៃជួលកម្មករ គឺអស់ជាង១ពាន់ដុល្លារ ហើយលុយទាំងនោះ គឺជាលុយខ្លួនឯងខ្លះ និងខ្ចីធនាគារខ្លះ។
ជាធម្មតា ប្រសិនបើទីផ្សារល្អ លោកអាចចំណេញបានចន្លោះពី ៥០០ទៅ៦០០ដុល្លារ ក្នុងមួយលើក ពេលប្រមូលផល។ បើឆ្នាំខ្លះខាត ដោយសារតែដំណាំខូច និងទីផ្សារចុះថោកផងនោះ លោកអាចបានចំណេញត្រឹមតែ ២០០ ទៅ៣០០ដុល្លារក្នុងមួយលើក ពេលប្រមូលផល។
លោក គឹម សួរ បន្តថា បច្ចុប្បន្នមើមឆៃថាវ មានតម្លៃពុំស្ថិតស្ថេរនោះទេ ថ្ងៃខ្លះបាន ១គីឡូក្រាម ៤០០រៀល ទៅ៦០០រៀល ដែលតម្លៃនេះ ប្រជាកសិករពុំសូវបានចំណេញច្រើននោះទេ។ ចំណែក ឆៃប៉ូវវិញ លោកពុំបានលក់ជាគីឡូនោះទេ គឺជាទូទៅ លោកក៏ដូចជាអ្នកភូមិផ្សេងទៀត លក់ជាពាង ដោយក្នុងមួយពាងពី ៤សែនរៀន ទៅ៥សែនរៀល។ ការនេះ លោកថា ឆៃប៉ូវ អាចបានចំណេញច្រើនជាងឆៃថាវ។
លោក គឹម សួរ បារម្ភថា ប្រសិនបើតម្លៃទីផ្សារឆៃថាវ និងឆៃប៉ូវ ពុំមានទីផ្សារច្បាស់លាស់ ដូចសព្វថ្ងៃ កសិករកាន់តែបារម្ភពីជីវភាពខ្វះខាត ព្រោះថាកសិករទាំងនោះ ភាគច្រើនខ្ចីបុលពីធនាគារដើម្បីធ្វើជាដើមទុន។ ជាក់ស្ដែង លោកផ្ទាល់ កំពុងជំពាក់ធនាគារ និងអ្នកភូមិប្រមាណជិត ១ម៉ឺនដុល្លារ ហើយក្នុងមួយខែលោកត្រូវបង់ការប្រចាំខែប្រមាណពី ១០០ ទៅ២០០ដុល្លារ។
គ្រួសាររបស់លោកដាំដំណាំឆៃថាវ យកធ្វើឆៃប៉ូវលក់ជាច្រើនឆ្នាំហើយ ព្រោះអាជីពនេះ បានជួយឱ្យគ្រួសារលោកមានជីវភាពធូរធារ ហើយអាចផ្គត់ផ្គង់ឱ្យកូនៗ បានរៀនសូត្រ។ ប៉ុន្តែ លោកថា ជាង២ឆ្នាំមកនេះ ទីផ្សារកសិផលជួនឡើងជួនចុះ ដែលធ្វើឱ្យលោកជួបការលំបាក ដោយលក់មិនសូវបានចំណេញ។ លោកបន្តថា កសិករខ្លះ ដែលខ្ចីបុលប្រាក់គេមកធ្វើដើមទុន បានក្ស័យធនជាបន្តបន្ទាប់ ព្រោះគ្មានលុយសងគេវិញ ខណៈកសិផលមិនសូវមានទីផ្សារលក់ចេញ។
លោក គឹម សួរ និយាយថា៖ «បើនិយាយរឿងចំណេញនិយាយទៅយកដើមគេមករកស៊ី ដល់ពេលយើងរកអត់បាន ដល់ពេលអ៊ីចឹងយើងរកលុយឯណាបង់ និងសងឱ្យគេ។ អ៊ីចឹងទាល់តែទៅរកការងាររោងចក្របានអាចរកដោះសង់គេបាន មួយខែបានសងៗ»។
មានសម្បុរស្រគាំ ព្រោះជាអ្នកធ្វើការងារក្រោមកម្ដៅថ្ងៃច្រើន កសិករវ័យ៤០ឆ្នាំរូបនេះ សព្វថ្ងៃកំពុងតែប្រមូលផលឆៃថាវ មកធ្វើជាឆៃប៉ូវលក់ចំនួនប្រមាណ ៥០ពាង ក្រោយពីឆៃថាវលក់បានតម្លៃទាប ដោយ១គីឡូក្រាមបានត្រឹម ៤០០ ទៅ៥០០រៀល។ លោកបន្តថា តម្លៃនេះ កសិករពុំទទួលបានផលចំណេញនោះទេ ព្រោះការចំណាយអស់ច្រើន លុះណាឆៃថាវ លក់បាន១គីឡូក្រាមចាប់ពី ៨០០ ទៅ៩០០រៀល ទើបអាចចំណេញ។
ទោះជាយ៉ាងណា លោក គឹម សួរ បានបញ្ជាក់ថា៖ «ខ្ញុំមិនបោះបង់អាជីពនេះទេ ព្រោះវាជាមុខរបរតមកតាំងពីដូនពីតា ដូច្នេះមានតែប្រឹងធ្វើតក់ៗគ្រាន់បានថវិកាខ្លះ។ ខ្ញុំនៅតែរំពឹងថាទីផ្សារកសិផលនឹងល្អប្រសើរឡើងវិញ និងសូមរដ្ឋាភិបាលជួយរកទីផ្សារ»។
រីឯកសិករម្នាក់ទៀត អ្នកកស្រី នី ណាយ ដែលជាអ្នកដាំដំណាំពោត ស្ពៃ និងឆៃថាវជាដើម។ ការដាំដុះក្នុងមួយលើកៗ អ្នកស្រីថា ត្រូវចំណាយលើថ្លៃជី ភ្ជួរដី ធ្វើស្មៅ និងថ្លៃថ្នាំការពារសត្វល្អិត មិនក្រោម ១០០០ដុល្លារនោះទេ នៅលើដីទំហំជិត១ពាន់ម៉ែត្រការ៉េ។ ប៉ុន្តែពេលប្រមូលផលលក់ទីផ្សារថោក ហើយពុំសូវមានឈ្មួញមកទិញ ធ្វើឱ្យលោកស្រីជំពាក់បំណុលគេកាន់តែច្រើន ព្រោះអ្នកស្រីខ្ចីលុយគេយកមកធ្វើកសិកម្ម។
ដូច្នេះអ្នកស្រីសម្រេចចិត្តបោះបង់អាជីពកសិកម្ម ហើយមកធ្វើការងាររោងចក្រវិញ ជាង១ឆ្នាំមកហើយ គ្រាន់បានថវិកាដោះបំណុលគេជារឿយៗ។ យ៉ាងណា អ្នកស្រីថា នឹងមកធ្វើកសិកម្មឡើងវិញ បើទីផ្សារបន្លែ កសិផល បានថ្លៃ និងមានស្ថិរភាព។
អ្នកស្រីថា៖ «ខ្ញុំមិនដែលគិតថាចង់បោះបង់អាជីពធ្វើកសិកម្មនេះទេ ប៉ុន្តែដោយសារតែជំពាក់គេពេក ទើបសម្រាកធ្វើកសិកម្ម មកធ្វើការរោងចក្រដោះបំណុល។ ប៉ុន្តែបើទីផ្សារកសិផលល្អឡើងវិញ ខ្ញុំនឹងទៅធ្វើដំណាំដូចមុន បានជួបគ្រួសារ និងមើលថែកូននៅផ្ទះ»។
ពាក់ព័ន្ធបញ្ហាខ្វះទីផ្សារមកលើកសិផលរបស់កសិករនេះ អភិបាលស្រុកកងមាស លោក ភោគ សាវុធ បានលើកឡើងយ៉ាងខ្លីនៅថ្ងៃទី២៤ ខែមិថុនាថា ករណីនេះ អាជ្ញាធរពាក់ព័ន្ធកំពុងតែដោះស្រាយជាបណ្ដើរៗហើយ។
លោកមានប្រសាសន៍ថា៖ «អារឿងនេះ វាមានគ្រប់តែកន្លែងហ្នឹង អាជ្ញាធរកំពុងតែដោះស្រាយហើយតើ»។
អ្នកនាំពាក្យក្រសួងកសិកម្ម លោកឃឹម ហ្វីណង់ ក៏មិនអាចសុំការឆ្លើយតប ជុំវិញរឿងនេះបានដែរ នៅថ្ងៃដដែលនេះ។
យ៉ាងណា អ្នកនាំពាក្យក្រសួងកសិកម្ម លោកឃឹម ហ្វីណង់ ធ្លាប់បានលើកឡើងនៅលើបណ្ដាញសង្គមហ្វេសប៊ុករបស់លោកកាលពីឆ្នាំ២០២៤ថា ទីផ្សារមានមិនខ្វះនោះទេ សម្រាប់កសិផល តែបញ្ហាគឺនៅត្រង់ការចាប់យកទីផ្សារដែលមាននោះមិនបាន ដោយសារថ្លៃដើមកសិផលខ្ពស់ បរិមាណផ្គត់ផ្គង់មិនមានស្ថិរភាព ដែលនេះគឺជាបញ្ហាប្រឈមនៃហានិភ័យទីផ្សារ។ ដូច្នេះ លោកបានជំរុញឱ្យកសិករទាំងនោះ គួរតែរៀបចំជាសហគមន៍ កសិករទំនើប ដែលសហការជាមួយក្រសួងកសិកម្ម នោះទើបអាចដោះស្រាយបញ្ហាទីផ្សារ កសិផលបានលឿន។
ដោយឡែក យុទ្ធសាស្ត្របញ្ចកោណរបស់រដ្ឋាភិបាល លោក ហ៊ុន ម៉ាណែត បានកំណត់ពីការប្ដេជ្ញាចិត្តថានឹងលើកកម្ពស់វិស័យកសិកម្មឱ្យល្អប្រសើរឡើង មានការប្រកួតប្រជែងខ្ពស់ មានអ្នកជំនាញកសិកម្ម នៅតាមឃុំ-សង្កាត់ ក្នុងគោលបំណងធ្វើឱ្យកសិករនៅតាមជនបទមានជីវភាពធូរធារ។
របាយការណ៍ថ្នាក់ជាតិចុងក្រោយ ស្តីពីលទ្ធផលជំរឿនកសិកម្មនៅកម្ពុជា ឆ្នាំ២០២៣ បង្ហាញថា ស្ថានភាពគ្រួសារប្រកបមុខរបរកសិកម្មនៅកម្ពុជា បានប្រែប្រួលរចនាសម្ព័ន្ធក្នុងវិស័យកសិកម្ម មកនៅត្រឹមអត្រា ៥៤,៥ភាគរយប៉ុណ្ណោះនៅឆ្នាំ២០២៣ ដែលអត្រានេះបានធ្លាក់ចុះ ២៧,៥ភាគរយ បើធៀបនឹងឆ្នាំ២០១៣ កម្ពុជាមានគ្រួសារប្រកបមុខរបរកសិកម្មដល់ជិត៨២ភាគរយ។
ទាក់ទិនរឿងនេះ ក្រុមប្រឹក្សាភិបាលរបស់អង្គការសាមគ្គីភាពកសិករកម្ពុជា លោក ឌី គន្ធា សង្កេតឃើញថា បញ្ហាកង្វះទីផ្សារលក់កសិផលនេះ មិនពិបាកដោះស្រាយនោះទេ ប្រសិនបើក្រសួងពាក់ព័ន្ធ មានឆន្ទៈនយោបាយពិតប្រាកដ។ លោកថា អាជ្ញាធរពាក់ព័ន្ធ ត្រូវតែរៀបចំទីផ្សារ កសិផលក្នុងស្រុកឱ្យបានទូលំទូលាយ ហើយកាត់បន្ថយការនាំចូលកសិផលពីក្រៅប្រទេសឱ្យបានទាបបំផុត។
ទន្ទឹមនឹងនោះ លោកថា រដ្ឋាភិបាល ត្រូវរៀបចំសហគមន៍កសិករខ្មែរឱ្យមានស្តង់ដារល្អ និងបើកវគ្គបណ្ដុះបណ្ដាលបន្ថែមដល់កសិករ ឱ្យមានជំនាញកសិកម្មពិតប្រាកដ ពេលនោះកសិផលនឹងមានទីផ្សារ ល្អឡើងវិញ ហើយពលរដ្ឋក៏មានការងារធ្វើទៀងទាត់ នៅក្នុងមូលដ្ឋានរបស់ពួកគាត់ដែរ។
លោក ឌី គន្ធា ថ្លែងថា៖ «កត្តាចម្បង គឺទាក់ទងនឹងឆន្ទៈនយោបាយរដ្ឋ រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា គឺអត់មានឆន្ទៈនយោបាយ។ កត្តាទី២ គឺខ្វះការទទួលខុសត្រូវទៅលើការអភិវឌ្ឍទៅលើវិស័យកសិកម្ម តភ្ជាប់ទៅលើមុខកសិកម្មនីមួយៗ។ ជាតួយ៉ាង ដូចយើងឃើញហើយ កសិផលបន្លែរបស់កសិករខ្មែរស្ទើរតែទូទាំងឃុំសង្កាត់ ប្រចាំព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ពួកគាត់តែងតែត្អូញត្អែរ ក្រោយប្រមូលផលហើយអត់មានទីផ្សារ»។
លើសពីនោះ អ្នកជំនាញផ្នែកកសិកម្មរូបនេះ បានបង្ហាញក្ដីបារម្ភលើការនាំកសិផលចូលពីបរទេសថា អាជ្ញាធរខ្មែរ ពុំសូវពិនិត្យពីគុណភាពកសិផលឱ្យបានត្រឹមត្រូវនោះទេ ខណៈដែលកសិផលភាគច្រើន ប្រើថ្នាំគីមីច្រើន ដែលធ្វើឱ្យកសិផលនីមួយៗស្រស់ល្អ ជាងកសិផលរបស់កសិករខ្មែរ ដែលករណីនេះ វាបង្កផលប៉ះពាល់ធ្ងន់ធ្ងរដល់សុខភាពពលរដ្ឋ។
របាយការណ៍ផលិតបន្លែរបស់អ្នកនាំពាក្យក្រសួងកសិកម្ម កាលឆ្នាំ២០២៤ បង្ហាញថា កម្ពុជាមានតម្រូវការបន្លែទូទាំងប្រទេសចំនួនប្រមាណ ១,១៥៣,១០៩តោន។ ក្នុងនោះ កម្ពុជាមានសមត្ថភាពផ្គត់ផ្គង់ឱ្យទីផ្សារបាន ៩២៨,៧៦តោន ស្មើនឹង៨១ភាគរយ នៃតម្រូវការក្នុងស្រុកសរុប។ ដោយឡែក បន្លែប្រមាណ២០ភាគរយ ដូចជា ពពួកខ្លឹមបារាំង ខ្លឹមស ខ្លឹមក្រហម ការ៉ុត ដំឡូងបារាំង ស្ពៃបូកគោ ប្រូខូលី ខាត់ណាផ្កា ជាដើម កម្ពុជាបាននាំចូលពីប្រទេសថៃ វៀតណាម និងចិន។
កសិករដូចជា លោក អៀ សំ នៅតែរំពឹងថាទីផ្សារឆៃថាវ និងឆៃប៉ូវ នឹងល្អប្រសើរឡើងវិញ ប្រសិនបើរដ្ឋាភិបាលអាចរៀបចំទីផ្សារក្នុងស្រុកឱ្យបានល្អ ជាពិសេសកាត់បន្ថយការនាំចូលកសិផលពីបរទេសឱ្យបានច្រើនបំផុត។
លោក អៀ សំ បញ្ជាក់យ៉ាងដូច្នេះ៖ «កន្លងមកនេះ ក្រុមឈ្មួញភាគច្រើន ចូលចិត្តរកស៊ីជាមួយឈ្មួញវៀតណាម ព្រោះពួកគេយល់ថាងាយស្រួល និងបានចំណេញច្រើនជាងរកស៊ីជាមួយកសិករខ្មែរ ដែលធ្វើឱ្យកសិផលខ្មែរភាគច្រើនមិនសូវមានមកឈ្មួញទិញ ឬបើទិញក្នុងតម្លៃទាប ជាងកសិផលវៀតណាម ដែលធ្វើឱ្យកសិករខាតបង់ពុំសូវបានចំណេញ»៕